واژگان Speed (سرعت) و Bandwidth (پهنای‌باند) جزو پرکاربردترین اصطلاحاتی است که کاربران اینترنت با آن‌ها سروکار دارند و با آگاهی از این دو اصطلاح، سرویس مناسب خود را انتخاب می‌کنند. در عین حال خیلی از کاربران تفاوت واقعی این دو را نمی‌دانند و برخی از شرکت‌های ارائه‌دهنده خدمات اینترنتی (ISP) هم از این عدم آگاهی سوءاستفاده می‌کنند و در آگهی‌های تبلیغاتی خود پهنای‌باند را به گونه‌ای جلوه می‌دهند تا کاربران را گمراه کنند!

پهنای‌باند و سرعت اینترنت ارتباط تنگاتنگی با یکدیگر دارند، ولی مفاهیمی کاملاً متفاوت هستند. برای روشن‌تر شدن این مسئله، ابتدا به ذکر مثالی از دنیای واقعی می‌پردازیم. فرض کنید شیر آبی داریم که با استفاده از آن می‌توانیم در هر ۵ دقیقه ۱ بطری را پر نماییم. در این صورت ظرف مدت ۱ ساعت ۱۲ بطری پر خواهد شد. اگر قطر لوله آب و خروجی شیر آب را دوبرابر کنیم، زمان صرف شده برای پر کردن هر بطری به یک چهارم کاهش پیدا کرد. از این پس ظرف مدت ۱ ساعت، ۴۸ بطری پر خواهد شد. در چنین شرایطی گرچه سرعت جریان آب از لوله مانند گذشته است، اما اصطلاحاً Rate (میزان) آب خروجی دو برابر شده است.

همین شرایط را هم می‌توان به شبکه‌های اینترنتی بسط داد. به عبارت دیگر، لینکی که از آن برای ارتباط با اینترنت استفاده می‌کنیم، خواه وایرلس، خواه فیبر نوری و یا غیره، مانند همان لوله آب است و پهنای آن لینک نیز همچون قطر لوله است و دیتای منتقل شده از لینک همچون آب در جریان است. به طور خلاصه، پهنای‌باند به منزله ظرفیت است و منظور از سرعت هم میزان انتقال دیتا در آنِ واحد است و توجه داشته باشیم که پهنای‌باند بیشتر هرگز به معنی سرعت بیشتر نیست! در مثال فوق، زمانی که قطر لوله آب را دو برابر می‌کنیم، سرعت حرکت آب همچنان یکسان است.

در مثالی دیگر مانند اتوبانی که حداکثر سرعت ۱۲۰ کیلومتر باشد اگر اتوبان سه لاین داشته باشد ماشین‌ها سریعتر حرکت می‌کنند ولی اگر یک لاین وجود داشته باشد با اینکه ماشین‌ها می‌توانند سرعت ۱۲۰ کیلومتر داشته باشند ولی در یک خط پشت هم قرار می‌گیرند.

به طور خلاصه، Bandwidth حداکثر مقدار دیتایی است که می‌تواند در زمانی مشخص از یک شبکه منتقل شود و منظور از Speed، سرعت واقعی داده‌ای است که از یک خط ارتباطی در حال عبور است که البته در بسیاری مواقع هنگام صحبت درباره میزان سریع بودن یک کانکشن اینترنتی ممکن است این عبارات به جای یکدیگر استفاده شوند و معنای دقیق آن‌ها فراموش شود!

همانطور که اشاره شد، پهنای‌باند حداکثر مقدار انتقال دیتا است که در واحد بیت بر ثانیه یا Bit Per Second یا به اختصار BPS است که می‌تواند در هر ثانیه از شبکه مابین دو کامپیوتر عبور کند. (البته معنای اصلی پهنای‌باند متفاوت از تعریف ارائه شده در شبکه‌های کامپیوتری است و بیشتر به زمینه پردازش سیگنال مربوط می‌شود که در این حوزه پهنای‌باند به معنی تفاوت حداقل و حداکثر فرکانس در یک جریان مستمر می‌باشد و با واحد Hertz آن را اندازه‌گیری می‌کنند.)

اگر فرض کنیم خط شما دارای پهنای باند ۵۰ مگابیت در ثانیه است (یعنی در هر ثانیه می‌توان ۵۰ مگابایت دیتا را انتقال داد) اما این احتمال وجود دارد که نرم‌افزار دانلود شما (مثلا IDM) عدد ۱۸ را نشان دهد که در چنین شرایطی سرعت واقعی شما ۱۸ مگابیت در هر ثانیه در پهنای‌باندی ۵۰ مگابیتی می‌باشد. این بدان معنا است که سرعت اینترنت شما می‌تواند هر عددی در بازهٔ ۰ تا 50 باشد و الزاماً برابر با حداکثر میزان پهنای‌باند نیست چرا که ممکن است Response Time (زمان پاسخگویی) سروری که از آن قرار است چیزی را دانلود کنید زیاد نبوده و همین مسئله منجر به کاهش سرعت دانلود شما شود. این تفاوت سرعت واقعی اینترنت و پهنای‌باند می‌تواند علل متفاوتی من‌جمله علل نرم‌افزاری و یا سخت‌افزاری داشته باشد که از آن جمله می‌توان به نوع پروتکل استفاده شده، توانایی و کیفیت تجهیزات مورد استفاده، مسافت کاربر از مرکز مخابراتی، تعداد مشترکان شرکت ارائه‌دهندهٔ خدمات اینترنتی (ISP) و حتی نوع پروتکل‌های مورد استفاده برای دسترسی به اینترنت باشد.

با این تفاسیر، اگر یک ISP تبلیغی مبنی‌ بر ارائهٔ پکیجی با پهنای‌باند Mbps ۲۰ کرد، این هرگز بدان معنا نیست که شما سرعتی به‌ معنای واقعی کلمه بسیار زیاد را تجربه خواهید کرد اما در عین‌ حال این تضمین به شما داده می‌شود که در آنِ واحد شما به‌ همراه چند یوزر دیگر بدون هیچ مشکلی می‌توانید به گشت‌زنی در اینترنت بپردازید چرا که همان‌طور که گفته شد، همچون اتوبانی سه باندی، فضای انتقال دیتای کافی برای استفادهٔ چند یوزر (کاربر) به‌ طور هم‌زمان وجود دارد.